Култўбедаги археологик парк тарихнинг янги саҳифаларини очиб беради

None
None
NUR-SULTAN. Kazinform – 18 апрель - Халқаро ёдгорликлар ва тарихий масканлар куни. Ушбу муҳим кун арафасида Марказий Осиё тадқиқотлари халқаро институтининг етакчи мутахассиси, Қозоғистон илмий-тадқиқот маданият институти маслаҳатчиси, меъмор Алим Фейзулаев билан суҳбат бўлиб ўтди. Суҳбат давомида улар қадимий аҳоли пункти ҳудудида Култўбенинг археологик ёдгорликларини сақлаш ва тиклаш бўйича олиб борилаётган ишлар тўғрисида гап борди. Эслатиб ўтамиз, Евроосиё компаниялар гуруҳи Қозоғистон илмий-тадқиқот маданияти институти томонидан олиб бориладиган тадқиқотларни молиявий қўллаб-қувватлайди.

- Аввало, Култўбенинг тарихий жойларини илмий қайта тиклаш жараёни ҳақида гапириб берсангиз?

- Умумий консервациялаш ва тиклашга нисбатан «илмий» атамаси ишлатилмаслиги ҳам мумкин. Касбий стандартларга, миллий ва халқаро меъёрларга мувофиқ бажариладиган ишлар одатда илмий асосланган жараён бўлиб, унга бошқа ёндашувни қўллаш мумкин эмас. Бироқ, афсуски, тикланиши керак бўлган ҳар қандай лойиҳани илмий деб аташ мумкин эмас. Култўбе шаҳрига келсак, шуни таъкидлаш керакки, археологик жойларни сақлаш ва қисман тиклаш кўп жараёнлардан иборат. Яъни, бу археологик ва архив-библиографик тадқиқотлардан тортиб, уларнинг натижаларини тақдим этишгача бўлган мураккаб ва кўп қиррали жараёндир. Ушбу ишларнинг пировард мақсади - Туркистонда қадимий шаҳарсозлик босқичларини тақдим этиш, кўрсатиш ва жамоатчиликка тушунтириш.

Маълумки, кўп йиллар давомида Туркистондаги эски шаҳарнинг кўп қисми ўрганилмаган. Институт томонидан ишлаб чиқилган концепция ва ҳозирги археологик паркни ташкил этиш бир қатор таълим ва ижтимоий-маданий муаммоларни ҳал қилишга ёрдам беради.


XII–XIII аа. турар-жой биносининг девор қисмларини илмий жиҳатдан сақлаш ва қисман тиклаш

XIX – XX аа. турар-жой деворларининг парчаларини илмий жиҳатдан сақлаш ва қисман тиклаш

- Сизнингча, Култўбенинг илмий жиҳатдан қайта тикланган археологик ёдгорликлари қанча вақтгача давом этади?

- Бугунги кунда биз археологик жойларни фақат атроф-муҳитнинг салбий таъсири, эрозия, ортиқча намликдан ҳимоя қилишга ҳаракат қиламиз. Яъни, фақат ташқаридаги ёдгорликларни махсус мўлжалланган чодир остида жойлаштириш. Аммо бу ҳам ёдгорликни 100% ҳимоя қилмайди. Шунинг учун Култўбеда сақланиб қолган ёдгорликларни ҳар бир неча йилда диққат билан кузатиб бориш ва сақлаш керак.

- ЮНЕСКОнинг Бутунжаҳон мероси рўйхатига киритилган Ҳўжа Аҳмад Яссавий мақбараси ёнида жойлашган лойиҳа ижрочилари халқаро конвенцияларга риоя қилиш бўйича маълум мажбуриятларга эга. Бу йўналишда қандай ишлар олиб борилмоқда?

- Култўбенинг Ҳўжа Аҳмад Яссавий мақбарасининг буфер зонасида жойлашганлиги, лойиҳанинг ижрочиси сифатида, бошиданоқ институтга алоҳида масъулият юклаган. Ишни режалаштиришда 1972 йилги Жаҳон маданий ва табиий меросини ҳимоя қилиш тўғрисидаги конвенция қоидалари ва уни амалга ошириш бўйича операцион кўрсатмалар ҳисобга олинган. Турли низомлар ва халқаро ҳужжатларга, шу жумладан ICOMOS - ёдгорликлар ва жойларни сақлаш бўйича халқаро кенгаш томонидан ишлаб чиқилган ҳужжатларга алоҳида эътибор берилди. Улар орасида 1964 йилги Венеция Хартияси, 1990 йилдаги Археологик меросни муҳофаза қилиш ва бошқариш бўйича ICOMOS Хартияси ва 2017 йилги жамоат археологик жойларини бошқариш бўйича Салал кўрсатмалари ҳам бор. Ушбу ҳужжатларга асосан, ёдгорликларнинг ҳақиқийлигини сақлаш, экспонатларни тарих ва маданият ёдгорликларига айлантиришнинг ажралмас жараёни тўғрисида ғамхўрлик қилиш ҳамда уларнинг ҳақиқийлигини кўрсатиш принциплари ишлаб чиқилган.





Сўнгги хабарлар