باي مەن كەدەيدىڭ اراسى الشاقتاپ بارادى

بىزدىكى دە تۋرا سول كەپ. ءسۇيىنىش جانە كۇيىنىش. سۇيىنەتىنىمىز - ەلىمىز باي ادامداردىڭ سانى بويىنشا توپ-10 ەل قاتارىنا كىرىپتى. ارينە، ولار كىمدەر، قايتىپ بايىدى، بۇل ەندى باسقا ساۋال.

كۇيىنەتىنىمىز - ەلدە كەدەيلەر سانى دا ارتقان. تابىسى ەڭ تومەنگى كۇنكورىستەن دە (34 مىڭ تەڭگە شاماسى) تومەن ازاماتتار سانى 20 پايىزعا ءوسىپتى. ءدال وسى تۇرعىدا قازاقستاندى «الەۋمەتتىك الشاقتىق» بويىنشا دا توپ-10-عا كىرگىزىپ جىبەرسە ابدەن لايىق.

ءسوزىمىز دايەكتى بولۋ ءۇشىن ازداپ سانداردى سويلەتەلىك. 2020 -جىلدىڭ ءتورتىنشى توقسانىندا تابىسى ەڭ تومەنگى كۇنكورىس دەڭگەيىنەن دە از ءۇي شارۋاشىلىقتارىنىڭ سانى 140,6 مىڭعا جەتكەن. ونداي ءۇي شارۋاشىلىقتارىندا 5 جانە ودان دا كوپ ادام بار. دۇنيەجۇزىلىك بانك بىلتىر جىل سوڭىندا قازاقستانداعى كەدەيلەر سانى 1,5 ميلليون ادامعا جەتۋى مۇمكىن دەپ بولجام جاسادى.

«2015 -جىلعى ەكونوميكالىق قۇلدىراۋ كەدەيلىك دەڭگەيىن ءوسىرىپ جىبەردى. COVID-19 داعدارىسى مۇنداي الەۋمەتتىك تەڭسىزدىكتى ودان ءارى اسقىندىرا ءتۇستى. 2020 -جىلى اسىرەسە نۇر- سۇلتان، الماتى قالالارىنىڭ تۇرعىندارى قاتتى زارداپ شەكتى. ويتكەنى قوناقۇي، مەيرامحانا، ساۋدا، كولىك سەكىلدى قىزمەت كورسەتۋ سەكتورلارى وسى قالالاردا قاتتى دامىعان» دەلىنەدى دۇنيەجۇزىلىك بانك بايانداماسىندا.

17 جىل بويى مونيتورينگ جۇرگىزىپ كەلە جاتقان «ستراتەگيا» الەۋمەتتىك جانە ساياسي زەرتتەۋلەر ورتالىعى قازاقستاندىقتاردىڭ ۇشتەن ءبىرى ءوز ومىرلەرىنە ريزا ەمەستىگىن انىقتاعان. اتالعان ورتالىق باسشىسى گۇلميرا ىلەۋوۆانىڭ ايتۋىنشا، رەسپوندەنتتەردىڭ كوبى مەملەكەت ساياساتتى جەكەلەگەن توپتاردىڭ مۇددەسى ءۇشىن جۇرگىزەدى دەپ سانايدى ەكەن. ساۋالداماعا قاتىسۋشىلاردىڭ 44 پايىزى ەلدەگى ەكونوميكالىق احۋالدى ناشار جانە وتە ناشار دەپ باعالاعان.

- رەسپوندەنتتەردىڭ 26 پايىزى وتباسىنداعى ماتەريالدىق جاعدايدى ناشار دەيدى. 2008-2009 -جىلعى الەمدىك ەكونوميكالىق داعدارىس كەزىندە بۇل كورسەتكىش 14 پايىز دەڭگەيىندە ەدى. 13 پايىزى اقشامىز ازىق- تۇلىككە جەتپەيدى دەيدى. كيىمگە دە، تاماققا دا قينالماي اقشا تاباتىن، ءبىراق قارجىسى ءىرى تۇرمىستىق تاۋار ساتىپ الۋعا جەتپەيتىندەر ۇلەسى - 31 پايىز. مۇنى ءبىز ۇرەيلى قوڭىراۋ دەپ قابىلدادىق. ويتكەنى سالىنىپ جاتقان ۇيلەر مەن شىعىپ جاتقان قىمبات تەحنيكالاردى ساتىپ الۋشىلار كۇرت ازايادى، - دەيدى ورتالىق باسشىسى.

ءماجىلىس دەپۋتاتى ەرلان سمايىلوۆ حالىقتىڭ ادەمى سيفر مەن سوزدەرگە الدانبايتىنىن، سوندىقتان كونستيتۋتسيادا جازىلعان «الەۋمەتتىك مەملەكەت» مارتەبەسى نەگىزىندە جۇمىس ىستەۋ كەرەكتىگىن ايتادى.

- ءبىز ءۇش ايدان بەرى پارلامەنتتە بالالارعا جاردەماقىنى، مۇگەدەكتەرگە تولەمدەردى، زەينەتكەرلەرگە زەينەتاقىنى كوتەرۋدى ۇدايى ۇسىنىپ كەلەمىز. بىرەسە اقشا جوق، بىرەسە مينيمالدى دەڭگەيدە كوتەرىپ جاتىرمىز دەگەن جاۋاپ كەلەدى. وسى كەزدە ەسەپ كوميتەتى تريلليونداعان تەڭگەنىڭ ءتيىمدى جۇمسالماعانى تۋرالى حابارلايدى، - دەيدى دەپۋتات.

قازىر كوپشىلىك تۇرعىن ءۇي مەن قىمبات كولىكتى ءبىرجولا نەسيەگە راسىمدەۋگە كوشتى. قولما- قول تولەپ ساتىپ الاتىندار سيرەك. ءدال قازىر قاراپايىم حالىققا كەرەگى - ينفلياتسيانىڭ تومەندەپ، ازىق- تۇلىك باعاسىنىڭ ارزانداعانى. ۇلتتىق ستاتيستيكا بيۋروسىنىڭ دەرەگىنشە، اقپاندا 7,4 پايىزعا كوتەرىلگەن ينفلياتسيا ناۋرىزدا قايتادان 7,0 پايىزعا تومەندەگەن. بۇل 2020 -جىلدىڭ قىركۇيەگىنەن بەرى تىركەلىپ تۇرعان تومەن كورسەتكىش. 2020 -جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا ينفلياتسيا - 7,5 پايىز بولىپ، ازىق- تۇلىك تاۋارلارى باعاسى - 11,3, ازىق- تۇلىكتىك ەمەس تاۋارلار - 5,5, اقىلى قىزمەتتەر 4,2 پايىزعا وسكەن. ازىق- تۇلىك تاۋارلارى باعاسىنىڭ ءوسۋىنىڭ جالپى ينفلياتسياعا قوسقان ۇلەسى 60 پايىزدان اسقان.

«بانك سەنتركرەديت» باسقارما ءتوراعاسى عالىم قۇسايىنوۆتىڭ ايتۋىنشا، ۇسىنىس اياسى كەڭەيگەندە عانا ينفلياتسيا تومەندەيدى.

- باسەكەلەستىك ارتقان سايىن، ينفلياتسيا ازايا تۇسەدى. ال باسەكەگە قابىلەتتىلىك وندىرىلگەن تاۋاردىڭ، جۇمىستىڭ نەمەسە قىزمەتتىڭ وزىندىك قۇنىنا نەمەسە تاۋار، جۇمىس، قىزمەتتىڭ بىرەگەيلىگىنە تاۋەلدى. وزىندىك قۇن ەڭبەك ونىمدىلىگىنە، بىرەگەيلىك ازاماتتىق قوعام مەن ءبىلىمنىڭ دامۋىنا تاۋەلدى. ەڭبەك ونىمدىلىگى ترانزاكتسيالىق شىعىندار مەن بىلىمگە تاۋەلدى. ترانزاكتسيالىق شىعىندار ينفراقۇرىلىم مەن ينۆەستيتسيالىق كليماتقا تاۋەلدى. سوندىقتان ەڭبەك ونىمدىلىگىن ارتتىرۋ ءۇشىن جاقسى ينفراقۇرىلىم، جاقسى ءبىلىم جانە قولايلى ينۆەستيتسيالىق كليمات كەرەك. ينۆەستيتسيالىق كليماتتىڭ جاقسى بولماعى جاقسى جۇمىس ىستەيتىن زاڭعا، ءادىل سوت جۇيەسىنە، جەتىلگەن سالىق جۇيەسىنە، ساپالى قاداعالاۋعا جانە دۇرىس اقشا- نەسيە ساياساتىنا تىكەلەي بايلانىستى. ءبىز ەگەر ىڭعايلى ينۆەستيتسيالىق كليمات قالىپتاستىرىپ، بىلىمگە جول اشىپ، ازاماتتىق قوعامدى دامىتا الساق، وندا بۇل ەڭبەك ونىمدىلىگىنىڭ ارتىپ، بىرەگەي ونىمدەردىڭ جاسالۋىنا نەگىز بولادى، - دەيدى بانك باسشىسى.

«تالاپ» قولدانبالى زەرتتەۋلەر ورتالىعىنىڭ باسشىسى، ەكونوميست راحىم وشاقبايەۆ «مەملەكەتتىك ورگاندار پايدالانىپ وتىرعان ينفلياتسيانى ەسەپتەۋ مەحانيزمى دۇكەندەر مەن ساۋدا ۇيلەرىندەگى باعادان الدەقايدا الشاق ءتۇسىپ جاتقان بولۋى ىقتيمال» دەدى. ونىڭ سوزىنشە، ازىق- تۇلىك باعاسىنىڭ قىمباتتاۋى تەڭگە باعامىنىڭ السىرەپ، سونىڭ سالدارىنان ازىق- تۇلىك يمپورتىنىڭ قىمباتتاپ كەتۋى تۋىنداپ وتىر.

Statista.com اقپارى بويىنشا، UHNWI (بۇكىل الەمدە بايلىعى 30 ميلليون دوللاردان اساتىن ادامدار) سانى ءوسىپ جاتىر. سوڭعى 12-ايدا 2,4 پايىزعا ءوسىپ، 520 مىڭ ادامدى قۇراعان. 2025 -جىلعا تامان UHNWI سانى 27 پايىزعا دەيىن ارتپاق. ال قازاقستاندا باي ادامدار سانى 33 پايىزعا جەتەدى دەگەن بولجام جاسالعان.

ستاتيستيكاسى مەن شىنايى ءومىرى قابىسا بەرمەيتىن، كەز كەلگەن سالادا قىزمەت كورسەتۋ اقىسى تەك قىمباتتاي بەرەتىن، پرەزيدەنت تاپسىرماسىنا قاراماستان، بيۋروكراتيا مەن جەمقورلىق داۋى باسىلماي تۇرعان ەلدە باي ادامداردىڭ كوبەيۋى پارادوكس سياقتى. ءبىر ويلانىپ قاراساڭ، زاڭدى قۇبىلىستا سەكىلدى.. .

اباي قازبەك ۇلى

www.egemen.kz