ريا دەگەنىمىز نە؟

تاقۋا ايتادى: - سەن بۇگىن تۇندە بەيىت باسىنا بار دا، تاڭ اتقانشا ولگەندەردى ماقتا. ولار ساعان نە دەيدى، سونى ماعان ايتارسىڭ.

جىگىت تاپسىرمانى بۇلتىكسىز ورىندايدى. تاڭەرتەڭ ەرتە ۇستازىنا كەلىپ «ولىكتەر ەشقانداي ءتىل قاتپاعانىن» ايتادى.

تاقۋا ايتادى: - وندا سەن بۇگىن تاعى بار، تاڭ اتقانشا ولىكتەردى جاماندا، تىلدە مۇمكىن سوندا ءتىل قاتار، - دەيدى.

شاكىرت ونى دا ورىندايدى. تاڭەرتەڭ ۇستازىنا كەلىپ «ولىكتەردىڭ ءلام- ميم دەمەگەنىن» ايتادى. - بالام، - دەيدى قاريا: - سەن بۇل دۇنيەدە جەتىلگەن ادامداردىڭ قاتارىندا بولعىڭ كەلسە، تۋرا ولىكتەر سياقتى ماقتاسا دا، داتتاسا دا ءمىز باقپايتىن بولعاندا عانا جەتەسىڭ!

بۇل اڭگىمەنىڭ عيبراتى نەدە؟ ماقتان بار جەردە ادام بالاسى رۋحاني جەتىلمەيدى. رۋحاني جەتىلمەگەن ادام - قاي تاراپتان بولسىن رۋحتى، كەمەل دۇنيە تۋدىرا المايدى. ياعني ادامدى رۋحاني مۇگەدەكتىك، ارىلماس دەرتكە شالدىقتىراتىن دۇنيە ول - ماقتاۋ. ءار نارسەنىڭ شەگى بولاتىن سياقتى ماقتاۋ مەن ماداقتىڭ دا شەگى بار. ارتىق ماقتاۋ - جانعا قاس.

يسلام دىنىندە ماقتانۋ مەن ماقتان ءۇشىن جاسالعان ءىستى «ريا» دەيدى. كىمنىڭ بويىنشا رياعا قۇمارلىق بولسا، ونىڭ ىستەگەن جاقسى امالدارى شايىلىپ كەتەدى. مىسالى، بىزگە يمام ءمۇسىلىم ارقىلى جەتكەن مىناداي ءبىر وسيەت حاديستە: «قيامەت كۇنى اللانىڭ قۇزىرىنا بىرنەشە ادامدى اكەلىنەدى. حاق تاعالا ءبىرىنشى ادامنان: «سەن نە تىندىردىڭ؟» دەپ سۇرايدى.

انا پەندە: - شەيىت بولىپ، جانىمدى بەرگەنشە، سەنىڭ جولىڭدا ايانباي سوعىستىم، - دەپ جاۋاپ بەرەدى. حاق تاعالا: - جالعان ايتىپ وتىرسىڭ! سەن ەل-جۇرت «نەتكەن باتىر ادام!» دەپ ايتسىن دەپ سوعىستىڭ، - دەپ، ونى ءجاھاننامعا لاقتىرۋعا بۇيرىق بەرەدى.

كەلەسى بولىپ ءبىلىم ۇيرەنگەن عالىم ادام اكەلىنەدى. اللا تاعالا ودان: «جاقسى نىعمەتتەرگە جەتۋ ءۇشىن نە ىستەپ ەدىڭ؟» دەپ سۇرايدى. الگى ادام: - عىلىم ۇيرەندىم، وزگەگە ۇيرەتتىم سەنىڭ ريزالىعىڭ ءۇشىن قۇران وقىدىم، - دەپ جاۋاپ بەرەدى. حاق تاعالا سول كەزدە:

- سەن ادامدار «كەرەمەت عالىم ەكەن» دەپ ايتسىن دەگەن نيەتپەن عىلىم ۇيرەندىڭ عوي. «قۇراندى قانداي تاماشا وقيدى!» دەسىن دەپ قۇران وقىدىڭ، وسى رياڭ ءۇشىن دەپ ونى دا توزاققا لاقتىرۋعا بۇيرىق بەرەدى.

ودان كەيىن مال-مۇلكى كوپ باي ادام اكەلىنەدى. اللا تاعالا ءوزىنىڭ وعان بەرگەن يگىلىكتەرىن ەسىنە سالىپ: - ال جارايدى، سەن سول يگىلىكتەرگە يە بولۋ ءۇشىن نە جاسادىڭ؟ - دەپ سۇرايدى. الگى پەندە:

- سەنىڭ ريزالىڭ ءۇشىن مال شاشتىم، - دەيدى. اللا تاعالا: «ايتىپ وتىرعانىڭ جالعان سەن «مىناۋ نەتكەن جومارت ادام» دەسىن دەپ جاسادىڭ» - دەيدى. ءسويتىپ ونى دا ءجاھاننامعا لاقتىرۋعا بۇيرىق بەرەدى.

بۇل حاديستەن ءبىز نە تۇسىنەمىز؟ اباي اتامىزدىڭ 38-قاراسوزىندە «بۇل جولدا رياسىز، جەڭىلدىكسىز ءبىر قارار تۇرىپ ىزدەگەن عانا كىسى ءىستىڭ كامالاتىنا جەتپەك» دەگەنىندەي امالدىق قابىل بولماعى رياسىز ىقىلاسقا بايلانىستى ەكەن. ءبىزدىڭ كوبىمىز قاتەلىكتى ءدال وسى جەردەن جىبەرىپ الامىز.

دەمەك، ريا دەگەنىمىز - ادامداردان ماقتان ەستۋ ءۇشىن جاسالعان امالدار ەكەن. اللا ساقتاسىن!

بەكەن قايرات ۇلى