كارانتين رەجيمى: يممۋنيتەتتى كوتەرەتىن ۇلتتىق تاعامدار

قازاقپارات وقىرمان نازارىنا يممۋنيتەتتىڭ جاقسارۋىنا ىقپال ەتەتىن ءبىرقاتار ۇلتتىق تاعام تۇرلەرىن ۇسىنادى.

ۇلتتىق تاعام تۇرلەرىنىڭ ەرەكشەلىكتەرى

«نە جەسەك - سولمىز». تاماق دەننىڭ ساۋلىعىنا ايتارلىقتاي ىقپال ەتەدى جانە ول كۇش- قۋاتتىڭ كوزى. جەتى نوتادان جانىڭدى جادىراتاتىن ءان تۋىنداسا، ءارتۇرلى قوسپالاردان تاعام دايىندالادى. تاعامنىڭ ەرەكشەلىگى ءارتۇرلى حالىقتىڭ اسپازدىق ونەرىنە بايلانىستى. ءار ەلدىڭ ۆيزيتكالىق كارتاسى - مەملەكەتتىك رامىزدەر عانا ەمەس، سونىمەن قاتار ۇلتتىق تاعامدارى. ءار ۇلتتىڭ اسپازدىققا قاتىستى ءوز ەرەكشەلىگى بار.

مىسالى، چيليلىكتەر ەشبىر تاعامدى قولمەن جەمەيدى. ولاردا كەز كەلگەن تاعامعا ارنالعان ىدىس- اياق، قولمەن ۇستايتىن قۇرال بار. ال قىتايلىقتار كەسپە جەۋدى ۇزاق ءومىر، مىقتى دەنساۋلىق كەپىلى دەپ سانايدى. سوندىقتان ولار ونى كەسپەگەن كۇيدە جەيدى. ولار ءۇشىن كەسپەنى كەسۋ - ءومىر جولىن قىسقارتۋمەن تەڭ. سونداي- اق، قازاق حالقىندا دا تاعامعا قاتىستى ىرىمدار بار. مىسالى، ەلىمىزدىڭ كەيبىر ايماعىندا كەسەگە شايدى تولتىرا قۇيمايدى. قوناق ءۇي يەسى تەزىرەك قايتىپ كەتۋىن قالاپ وتىر دەپ ويلاپ قالۋى مۇمكىن.

شىج- مىج

قازاقتىڭ اسپازدىق ونەرى بەشبارماق، قۋىرداق جانە باۋىرساقپەن شەكتەلمەيدى. بۇعان دەيىن جازعانىمىزداي، ەتنوگراف ايگەرىم مۇساعاجينوۆا قازاقتىڭ 200 ءتۇرلى ۇلتتىق تاعامىن جيناقتاپ، 50- ءىن «قازاقى اس: ءداستۇر مەن ءدام» كىتابىنا ەنگىزگەن.

«قازاقتىڭ سالت- ءداستۇرى ۇلتتىق تاعامدارىنان كورىنىس تاپقان. سوعىمعا سويىلعان جىلقىنىڭ بۇيرەگى مەن وكپەسىنەن دايىندالاتىن شىج- مىج دەپ اتالاتىن تاعام ەر ادامداردىڭ دوستىعىنىڭ سيمۆولى بولىپ سانالادى. ول بارلىق تۋىس، دوس، كورشى ءۇشىن ەرەكشە ادىسپەن دايىندالعان. قويدىڭ بۇيرەگى مەن وكپەسىن ۇساقتاپ تۋراپ، ءوزىنىڭ مايىنا قۋىرادى. ءار ايماقتىڭ بۇل تاعامدى دايىنداۋ بارىسىندا ءوز ەرەكشەلىگى بار. سولتۇستىك قازاقستاندا ۇساقتاپ تۋرالعان بۇيرەك پەن وكپەنى مايعا قۋىرىپ، توق ىشەك ىشىنە سالادى. وڭتۇستىك جانە شىعىس وڭىرلەردە شىج- مىجدى وتقا ءپىسىرىپ العان سوڭ بىردەن جەيدى»، - دەيدى ەتنوگراف.

ساۋمال

ايگەرىم مۇساعاجينوۆا قازىرگى جاعدايدا يممۋنيتەت كوتەرۋ اسا ماڭىزدى ەكەنىن ايتتى. ونىڭ ايتۋىنشا، قازاقتىڭ ۇلتتىق تاعامدارى يممۋنيتەت كوتەرۋگە نەگىزدەلگەن.

«توعىزىنشى ساۋىردەن باستاپ قازاقتار بيە ساۋا باستايدى جانە ساۋمال ىشەدى. ساۋمال - ءوزىنىڭ پايدالى قاسيەتىن ساۋىلعاننان كەيىن 2-3 ساعات ساقتاپ تۇراتىن بيە ءسۇتى. ونىڭ قۇرامىندا اقۋىز بار. ساۋمالدى قۇرامى بويىنشا انا سۇتىمەن تەڭەستىرۋگە بولادى. ونىڭ قۇرامىندا ماي بولمايدى جانە اعزاعا جاقسى سىڭەدى. سونداي- اق، ونىڭ قۇرامىندا قۋانىش گورمونى - تريپتوفان بار. رەسەيلىك ساياحاتشىلار ەڭبەكتەرىندە قازاقستان اۋماعىنان وتكەن كەزدە قازاق حالقى قىستان ءالسىز بولىپ شىققانمەن، ەكى- ءۇش كۇندە كۇش جيناپ، ەكى بەتى قىزارىپ جۇرەتىنى تۋرالى جازعان. مۇنىڭ ءبارى ساۋمالدىڭ ارقاسى»، - دەيدى ول.

مايسوك

ەتنوگراف پايدالى ازىق- تۇلىك تۇتىنۋدىڭ پايداسىن ايتتى. كوبىمىزگە مايسوك دەگەن تاعام تانىس بولار؟ بالالاردى وسى مايسوكتىڭ دامىنە ۇيرەتۋ وتە ماڭىزدى. ول مايعا قۋىرىلعان تارىدان جاسالادى. ونى الدىمەن ءسۇت نەمەسە سۋعا قايناتىپ الادى، ودان كەيىن كەپتىرىپ، ۇستىنە جىلى ماي قۇيادى. ونى تاڭعى استان كەيىن دەسەرت رەتىندە جەۋگە بولادى.

قازىرگى جاعدايدا ەشقانداي ماي قوسپاي، ءوز سولىنە بۇقتىرىلىپ جاسالاتىن تاعامدار پايدالى. مىسال رەتىندە بالقۋىرداق تاعامىن ايتۋعا بولادى. ول باۋىردان جاسالادى: باۋىردى جىڭىشكە ەتىپ تۋراپ، سۋعا بۇقتىرىپ، ونىڭ ۇستىنە كىشكەنە قايماق قوسادى. بۇل تاعامنىڭ بالالاردىڭ اعزاسىنا تيگىزەر پايداسى زور.

تومىرتقا

سونىمەن قاتار، سۇيەكتەن دايىندالاتىن كوجە - تومىرتقا وتە پايدالى. سۇيەكتەردى سۋدا 12 ساعات قايناتۋ كەرەك. سۇيەكتىڭ مايى شىققاننان كەيىن جاقسىلاپ ارالاستىرۋ كەرەك. ابدەن قايناپ بىتكەننەن كەيىن سۋدىڭ بەتىنە شىققان سۇيەكتىڭ مايىن جيناپ الۋ كەرەك. ونى باۋىرساق، جەنت باسقا دا ءتاتتى تاعامدار دايىنداعان كەزدە قولدانۋعا بولادى. ال سورپاسى قىس اياقتالىپ، كوكتەم باستالعان كەزدە ىشكەنگە جاقسى. ونى كوكتەم مەزگىلىندە يممۋنيتەت كوتەرۋ ءۇشىن ىشكەن.

ءاسىپ سورپاسى

«اعزاعا پايدالى سورپانىڭ تاعى ءبىر ءتۇرى - ءاسىپ سورپاسى. ول - ەتتەن جاسالعان، قۇرامى پايدالى دارىمەنگە تولى سورپا. ول بالالار ءۇشىن دە، ەگدە جاستاعى ادامدار ءۇشىن دە پايدالى. سورپا قوي ەتىنەن دايىندالادى جانە جىلدىك كەز كەلگەن مەزگىلىندە ىستىق كۇيدە دە، سۋىق كۇيدە دە جەۋگە بولادى. اتالعان سورپانى دايىنداۋ ءۇشىن قوي ەتى، باۋىرى جانە قۇيرىق مايى ۇساقتاپ تۋرالادى. وعان بۋعا پىسكەن كۇرىش پەن تۇز، بۇرىش قوسىلادى. وسىلاردى ارالاستىرىپ، بۇيەنگە سالادى دا، بەتىن بۋىپ، ءبىر ساعات سۋعا قايناتادى. دايىن بولعان ءاسىپتى دوڭگەلەكتەپ تۋراپ، ۇستىنە سورپا قۇيادى»، - دەيدى ەتنوگراف.

ايگەرىم مۇساعاجينوۆا قازىرگى ۋاقىتتا ۇلتتىق تاعامداردى ناسيحاتتاۋ ماڭىزدى مىندەتتەردىڭ ءبىرى دەپ سانايدى.

«قازىرگى ۋاقىتتا ادامداردىڭ كوبى تاعامدى قارىن اشقاندا جەيتىن نارسە عانا دەپ تۇسىنەدى. قازاقتىڭ قانشاما پايدالى تاعامى كوز الدىمىزدا جوعالىپ بارا جاتىر. قازاق حالقىنىڭ ءار ۇلتتىق تاعامى - دانالىقتىڭ سيمۆولى، ويتكەنى ول قارىندى توق قىلىپ قانا قويماي، قاجەت كەزدە ادام بويىنا كۇش- قۋات بەرىپ، ءتىپتى ادامداردىڭ قايتا تاتۋلاسۋىنا، جاقىنارالاسۋىنا سەبەپشى بولعان. يممۋنيتەتتى كوتەرەتىن تاعامداردى ءجيى دايىنداعان دۇرىس»، - دەيدى ول.